บทคัดย่อภาษาไทย

บทคัดย่อภาษาอังกฤษ

กิตติกรรมประกาศ

สารบัญตาราง

สารบัญภาพ

สารบัญลายเส้น

สารบัญแผนที่

บทที่ 1 บทนำ

ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา

ความมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ของการศึกษา

สมมติฐานของการศึกษา

ขอบเขตการศึกษา

ขั้นตอนการศึกษา

วิธีการศึกษา

บทที่ 2 วัฒนธรรมทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

คำจำกัดความและบริบทการใช้คำว่า “ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ”

     คำจำกัดความ “ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ"

     บริบทการกล่าวถึง "ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ"

ความเหมาะสมและปัญหาของคำว่า “ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ"

     ความกระจ่างจากคำเรียก "ทวารวดี" หรือ"ทวารวดีภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ"

      ความสับสนและคลุมเครือจากคำเรียก “ทวารวดี” หรือ“ทวารวดีภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ"

การกระจายตัวของวัฒนธรรมทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

การศึกษาที่ผ่านมาเกี่ยวกับพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ

     พระพุทธรูปทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือกับการศึกษาที่ผ่านมา

     พระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือกับการศึกษาที่ผ่านมา

บทที่ 3 พระพุทธรูปทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : แหล่งที่พบและตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา

พระพุทธรูปที่พบบริเวณลุ่มน้ำมูลตอนต้น

     พระพุทธรูปจากจังหวัดนครราชสีมา

     พระพุทธรูปจากจังหวัดบุรีรัมย์

พระพุทธรูปที่พบบริเวณลุ่มแม่น้ำมูลตอนปลาย

     พระพุทธรูปจากจังหวัดอุบลราชธานี

     พระพุทธรูปจากจังหวัดอำนาจเจริญ

     พระพุทธรูปจากจังหวัดยโสธร

พระพุทธรูปที่พบบริเวณลุ่มน้ำชี

     พระพุทธรูปจากจังหวัดชัยภูมิ

     พระพุทธรูปจากจังหวัดขอนแก่น

     พระพุทธรูปจากจังหวัดมหาสารคาม

     พระพุทธรูปจากจังหวัดกาฬสินธุ์

     พระพุทธรูปจากจังหวัดร้อยเอ็ด

     ภาพสลักพระพุทธรูปบนใบเสมา

พระพุทธรูปที่พบบริเวณลุ่มน้ำโขง

     พระพุทธรูปจากจังหวัดสกลนคร

     พระพุทธรูปจากจังหวัดอุดรธานี.

     พระพุทธรูปจากประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

บทที่ 4 พระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : แหล่งที่พบและตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา

แผ่นเงินดุนนูน

     พระพุทธรูป

     สถูป

     หม้อซ้อนชั้น

     ธรรมจักร

พระพิมพ์ดินเผา

     พระพุทธรูปประทับนั่งปางสมาธิ

     พระพุทธรูปประทับนั่งพระหัตถ์ขวาอยู่ระดับพระอุทร

     พระพุทธรูปนาคปรก

     พระพุทธรูปนั่งแสดงวิตรรกมุทรา (หรืออภัยมุทรา)

     พระพุทธรูปประทับนั่งห้อยพระบาท

     พระพุทธรูปประทับยืน

     พระแผงแบบพระพุทธรูปปางสมาธิ

     พระพุทธรูปสลับกับปูชนียวัตถุอื่น

     สถูป

     รูปบุคคลสี่กร

บทที่ 5 การแปลความลัทธินิกาย และความเชื่อในการสร้างพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

การแปลความหมายด้านลัทธินิกายของพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

     ร่องรอยความคิดพื้นเมืองที่สืบทอดมาแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์

     การเชื่อมโยงพระพุทธรูปและพระพิมพ์เข้ากับพุทธศาสนานิกายต่าง ๆ : ปัญหาและหลักฐาน

ความเชื่อเบื้องหลังการสร้างพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ข้อสังเกตในภาพรวมของความเชื่อในการสร้างพระพุทธรูปและพระพิมพ์

ความเชื่อในการสร้างพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทที่ 6 การแสดงออกความเป็นพระพุทธเจ้าและประติมานวิทยาในพระพุทธรูปและพระ พิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

มหาบุรุษลักษณะและการแสดงออกถึงฐานันดรอันสูงของพระพุทธเจ้าใน

     พระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

     มหาบุรุษลักษณะในคัมภีร์พุทธศาสนา

     มหาบุรุษลักษณะในพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

     การแสดงออกถึงฐานันดรอันสูงของพระพุทธเจ้า

พุทธประวัติและความหมายทางประติมานวิทยา

     พระพุทธรูปกับการแปลความพุทธประวัติ

     ภาพสลักพระพุทธรูปบนใบเสมา

     พระพิมพ์: การแปลความพุทธประวัติและความหมายทางประติมานวิทยา

บทที่ 7 พระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : รูปแบบและการแปลความถึงลักษณะเฉพาะทางศิลปกรรม

ความสัมพันธ์กับพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคกลาง

      ภาพรวมของวัฒนธรรมทวารวดีภาคกลางที่มีต่อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

      ความสัมพันธ์ของพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาค ตะวันออกเฉียงเหนือกับทวารวดีภาคกลาง

การผสมผสานกับศิลปะเขมร

      ภาพรวมของการอยู่ร่วมกันของวัฒนธรรมทวารวดีภาค ตะวันออกเฉียงเหนือกับวัฒนธรรมเขมร

     พระพุทธรูปและพระพิมพ์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือกับการ ผสมผสานศิลปะเขมร

การกำหนดอายุพระพุทธรูปและพระพิมพ์: ปัญหาและวิธีการ

     ประโยชน์และข้อจำกัดในการใช้หลักฐานลายลักษณ์อักษรช่วยกำหนดอายุพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดี

     การใช้รูปแบบศิลปกรรมกำหนดอายุพระพุทธรูปและพระพิมพ์ ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทบาทของพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือต่อศิลปะอื่นๆ

     บทบาทต่อพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคกลาง

     บทบาทต่อศิลปะเขมรในประเทศกัมพูชาและศิลปะเขมรในประเทศไทย

     บทบาทต่อศิลปะยุคหลัง

บทที่ 8 การเสนอแนะเรื่องศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมจาก พระพุทธรูปและพระพิมพ์

การศึกษาที่ผ่านมาเกี่ยวกับระบบการปกครองและสถาบันกษัตริย์ ทวารวดี.

เมืองและชนชั้นปกครอง : หลักฐานจากจารึก

     ระบบเมืองและชนชั้นปกครองในวัฒนธรรมทวารวดีภาคกลาง

     ระบบเมืองและชนชั้นปกครองในวัฒนธรรมทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : ข้อมูลจากจารึก

     ศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมของเมืองสำคัญในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมองผ่านพระพุทธรูปและพระพิมพ์

     ศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมของพื้นที่ต้นลุ่มน้ำมูล

     ศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมของพื้นที่ปลายลุ่มน้ำมูล

     ศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมของพื้นที่ลุ่มน้ำชี

     ศูนย์กลางและขอบเขตทางการเมืองและวัฒนธรรมของพื้นที่ลุ่มน้ำโขง

บรรณานุกรม

ภาคผนวก

     ภาคผนวก ก ที่มาของภาพประกอบ

ประวัติผู้วิจัย

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาเรื่องราวทางด้านต่าง ๆ ของพระพุทธรูปและพระพิมพ์ศิลปะทวารวดี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อันประกอบด้วย ด้านคติความเชื่อ ด้านประติมานวิทยา ด้านรูปแบบ และนำผลการวิเคราะห์ที่ได้ มาตอบคำถามเรื่องศูนย์กลางทางการเมืองการปกครองและทางวัฒนธรรมของทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ผลการวิจัยพบว่า การสร้างพระพุทธรูปและพระพิมพ์ทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เกี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องการสร้างบุญสร้างกุศล ร่องรอยต่าง ๆ ชี้ให้เห็นว่า เกี่ยวข้องทั้งกับพุทธศาสนาเถรวาทและมหายาน โดยพุทธศาสนาเถรวาทเป็นที่ยอมรับนับถือมากกว่า ในขณะที่พุทธศาสนามหายานได้รับการนับถือในพื้นที่จำกัดกว่า จากการตรวจสอบรูแปบบของพระพุทธรูปและพระพิมพ์เหล่านี้ พบว่า มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับพระพุทธรูปและพระพิมพ์ศิลปะทวารวดีภาคกลาง ขณะเดียวกัน ก็มีลักษณะบางประการที่เกี่ยวข้องกับศิลปะอินเดียและศิลปะเขมร ที่สำคัญคือ มีลักษณะหลายประการที่สะท้อนถึงรูปแบบท้องถิ่น เมื่อพิจารณาแยกตามลุ่มน้ำจะพบว่า พระพุทธรูปและพระพิมพ์แต่ละลุ่มน้ำ มีลักษณะเฉพาะทางความเชื่อและรูปแบบที่ต่างกันไป นำมาซึ่งข้อสันนิษฐานว่า เมืองโบราณในวัฒนธรรมทวารวดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คงมิได้ขึ้นตรงต่อศูนย์กลางใดศูนย์กลางหนึ่ง หากแต่ในแต่ละลุ่มน้ำหรือแต่ละพื้นที่มีเมืองศูนย์กลาง ซึ่งมีบทบาททางการเมืองการปกครองและทางวัฒนธรรมของตนเอง