บทคัดย่อภาษาไทย

บทคัดย่อภาษาอังกฤษ

สารบัญตาราง

สารบัญภาพ

กิตติกรรมประกาศ

สารบัญแผนที่

สารบัญแผนภูมิ

บทที่ 1 บทนำ

ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา

ความมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ของการศึกษา

ประโยชน์ของการศึกษา

ขอบเขตการศึกษา

ขั้นตอนการศึกษา

วิธีการศึกษา

แหล่งข้อมูล

ระยะเวลาที่ใช้ในการศึกษา

ข้อจำกัดในการศึกษา

คำจำกัดความที่ใช้ในการศึกษา

บทที่ 2 สภาพภูมิศาสตร์ของลุ่มน้ำลำสะแทด และการศึกษาทางโบราณคดี

บริเวณลุ่มน้ำลำสะแทดที่ผ่านมา

การศึกษาทางโบราณคดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ลำดับอายุสมัย

      สมัยก่อนประวัติศาสตร์

      สมัยประวัติศาสตร์

      สมัยทวารวดี

      สมัยเขมร

รูปแบบการตั้งถิ่นฐาน

     สมัยก่อนประวัติศาสตร์

     สมัยประวัติศาสตร์

การศึกษาชุมชนโบราณในลุ่มแม่น้ำลำสะแทดที่ผ่านมา

บทที่ 3 การสำรวจแหล่งโบราณคดี

     กลุ่มที่ 1 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์

     กลุ่มที่ 2 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยประวัติศาสตร์ ร่วมสมัยทวารวดี

     กลุ่มที่ 3 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยประวัติศาสตร์ สมัยเขมร

     กลุ่มที่ 4 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ถึงสมัยประวัติศาสตร์ร่วมสมัยทวารวดี

     กลุ่มที่ 5 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์และสมัยเขมร

     กลุ่มที่ 6 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยประวัติศาสตร์ร่วมสมัยทวารวดีและสมัยเขมร

     กลุ่มที่ 7 แหล่งโบราณคดีที่มีอายุอยู่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ถึงสมัยประวัติศาสตร์ สมัยเขมร

บทที่ 4 แหล่งโบราณคดีบ้านกระเบื้อง

แหล่งโบราณคดีบ้านกระเบื้อง

     โบราณสถาน

     การขุดค้น

     หลุมขุดค้นที่ 1

     ผลการขุดค้น

     หลักฐานทางโบราณคดี

• ร่องรอยผิดวิสัย
• โบราณวัตถุ
• หลักฐานที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตในครัวเรือนโดยทั่วไป
• ภาชนะดินเผา
• เศษภาชนะดินเผา
• วัตถุดินเผาทรงกรวย
• แวดินเผา
• ลูกกระสุนดินเผา
• เบี้ยดินเผา
• แท่งดินเผาประดับลวดลาย
• ชิ้นส่วนเครื่องมือเหล็ก
• หินลับ
• ขวานหินขัด
• เครื่องมือทำจากกระดูก
• กำไลสำริด
• กำไลดินเผา
• ลูกปัดแก้ว
• ลูกปัดเปลือกหอย
• แผ่นดินเผารูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าโค้ง
• ชิ้นส่วนดินเผามีร่องรอยของไม้หรือช่องสี่เหลี่ยม
• ตะกรันโลหะ
• หลักฐานที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมความเชื่อและศาสนา
• พวยกา
• วัตถุประเภทอื่น ๆ
• อุลกมณี
• นิเวศวัตถุ

     สภาพแวดล้อมของแหล่งโบราณคดี

     ลำดับชั้นทับถมทางวัฒนธรรม

     การกำหนดอายุสมัยของแหล่งโบราณคดี

     สรุปผลการขุดค้น

หลุมขุดค้นที่ 2

    การขุดค้น

    ผลการขุดค้น

    หลักฐานทางโบราณคดี

• ภาชนะดินเผา
• ภาชนะดินเผาที่ใช้บรรจุชิ้นส่วนกระดูกมนุษย์
• ภาชนะดินเผาที่เป็นฝาปิด
• โบราณวัตถุที่พบในภาชนะดินเผา
• โบราณวัตถุที่พบนอกภาชนะดินเผา
• โครงกระดูกมนุษย์

     รูปแบบการฝังศพ

     รูปแบบการบรรจุกระดูกมนุษย์

     การกำหนดอายุสมัยของการฝังศพที่โนนป่าช้าเก่า

บทที่ 5 การศึกษาวิเคราะห์

1.สมัยก่อนประวัติศาสตร์ยุคหินใหม่หรือยุคเกษตรกรรมแรกเริ่ม

2.สมัยก่อนประวัติศาสตร์ยุคสำริด

3.สมัยก่อนประวัติศาสตร์ยุคเหล็ก

     การตั้งถิ่นฐาน

     ชุมชนที่มีคูน้ำคันดินล้อมรอบ

     เศรษฐกิจของชุมชน

• การเกษตรกรรม
• การผลิตเกลือสินเธาว์
• การผลิตเครื่องมือเครื่องใช้โลหะ
• การผลิตภาชนะดินเผา
• การค้าและการติดต่อสัมพันธ์ระหว่างชุมชน

     ประเพณีการฝังศพมนุษย์

• ประเพณีการฝังศพครั้งแรก
• ประเพณีการฝังศพครั้งที่สอง

2.สมัยประวัติศาสตร์ร่วมสมัยทวารวดี

     การตั้งถิ่นฐาน

     การนับถือพุทธศาสนา

     ประเพณีการฝังศพ

3.สมัยประวัติศาสตร์ สมัยเขมร

     การตั้งถิ่นฐาน

     การนับถือศาสนา

     ประเพณีการฝังศพ

     ความสัมพันธ์ระหว่างชุมชนและศาสนสถาน

     การกำหนดเขตชุมชนหรือศาสนสถาน

     การจัดการน้ำของชุมชน

     การติดต่อสัมพันธ์ระหว่างชุมชน การเกษตรกรรมและการผลิตเกลือสินเธาว์

บทที่ 6 สรุป

รายการอ้างอิง

ประวัติผู้วิจัย

งานวิจัยนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาการทางวัฒนธรรมของชุมชนโบราณในลุ่มน้ำลำสะแทด ซึ่งเป็นลุ่มน้ำสาขาของลุ่มแม่น้ำมูลตอนบนในช่วงเวลาก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ผลการศึกษาสามารถจัดลำดับพัฒนาการออกได้ 5 ระยะ ดังนี้

1. สมัยก่อนประวัติศาสตร์ยุคหินใหม่ (อายุราว 3,700 – 3,000 ปีมาแล้ว )

พบหลักฐานที่แหล่งโบราณคดีบ้านโนนวัด อำเภอโนนสูง ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านทิศใต้ของลุ่มน้ำ เป็นชุมชนเกษตรกรรม มีประเพณีในการฝังศพครั้งเดียวแบบนอนหงายเหยียดยาวและบรรจุในภาชนะดินเผา

2. ยุคสำริด (อายุราว 3,000 – 2,500 ปีมาแล้ว)

พบหลักฐานที่แหล่งโบราณคดีบ้านโนนวัด บ้านหลุมข้าว และบ้านปราสาท อำเภอโนนสูง ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านทิศใต้ของลุ่มน้ำเช่นเดียวกัน เป็นชุมชนเกษตรกรรม มีประเพณีการฝังศพครั้งเดียวแบบนอนหงายเหยียดยาว มีการติดต่อสัมพันธ์ระหว่างชุมชน

3. ยุคเหล็ก (อายุราว 2,500 – 1,500 ปีมาแล้ว)

ช่วงเวลานี้ประชากรมีจำนวนมากขึ้น เกิดการขยายตัวไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ของลุ่มน้ำ พื้นที่ศึกษาซึ่งอยู่บริเวณตอนกลางจึงปรากฏชุมชนในยุคเหล็กเป็นจำนวนมาก เป็นชุมชนเกษตรกรรมและมีการผลิตเกลือสินเธาว์ขึ้น มีการติดต่อสัมพันธ์กับชุมชนอื่น ๆ ที่อยู่ห่างไกล มีประเพณีการฝังศพทั้งแบบฝังครั้งเดียวแบบนอนหงายเหยียดยาวและฝังครั้งที่สองในภาชนะดินเผา

4. สมัยประวัติศาสตร์ร่วมสมัยทวารวดี (อายุราว 1,500 – 1,100 ปีมาแล้ว หรือพุทธศตวรรษที่ 12 – 15)

ในช่วงเวลานี้ชุมชน ได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมทวารวดีที่แพร่มาจากภาคกลางของประเทศไทย มีพัฒนาการเข้าสู่สังคมเมืองเกิดชุมชนขนาดใหญ่ที่เป็นศูนย์กลางอย่างชัดเจน มีการนับถือพุทธศาสนาแต่ก็ยังคงประเพณีการฝังศพครั้งที่สองในภาชนะดินเผาอยู่ แสดงถึงความนิยมในความเชื่อดั้งเดิมบางประการ

5. สมัยประวัติศาสตร์ สมัยเขมร (อายุราวพุทธศตวรรษที่ 15 -18 )

ชุมชนคงอยู่ภายใต้อำนาจของกษัตริย์ในอาณาจักรเขมรโดยเฉพาะเมืองพิมาย มีการนับถือศาสนาฮินดูหรือพุทธศาสนา ประเพณีการปลงศพเปลี่ยนมาเป็นการเผาและบรรจุอัฐิในภาชนะดินเผา ยังคงมีการผลิตเกลือสินเธาว์อยู่ การจัดการน้ำของชุมชนมีทั้งใช้คูน้ำคันดินที่ล้อมรอบชุมชนเป็นที่เก็บน้ำ และสร้างบารายขึ้นมาเพื่อเก็บน้ำและเป็นสิ่งก่อสร้างคู่กับศาสนสถานตามคติความเชื่อทางศาสนา