ศรีเทพ รัฐแรกเริ่ม หรือ ดินแดนศักดิ์สิทธิ์โบราณ Si Thep : The primary state or the ancient sacred land “เมืองโบราณศรีเทพ” ปรากฏร่องรอยหลักฐานสะท้อนให้เห็นถึงการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ที่มีมาอย่างต่อเนื่อง นับตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์จนเข้าสู่วัฒนธรรมทวารวดี และขอมหรือเขมรโบราณ เมืองโบราณแห่งนี้ตั้งอยู่ในอำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นเมืองซ้อนเมืองขนาดใหญ่ ได้รับอิทธิพลทางวัฒนธรรมและศาสนาหลากหลายแบบผสมผสาน ทั้งทวารวดี และขอมหรือเขมรโบราณ คาดว่าอายุไม่ต่ำกว่า 1,000 ปี ความเจริญของสถาปัตยกรรมและศิลปกรรม สันนิษฐานว่า อยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11-16 ห่างไปอีกราว 15 กิโลเมตร ทางทิศตะวันตกคือที่ตั้งของ “เขาถมอรัตน์” ซึ่งมีลักษณะเด่นทั้งจุดที่ตั้ง และรูปทรงที่มองจากระยะไกลจะเห็นเป็นรูปสามเหลี่ยมคล้ายพีรามิด เกิดเป็นความเชื่อเรื่องภูเขาศักดิ์สิทธิ์ พบการแกะสลักพระพุทธรูปไว้ในถ้ำบนเขาถมอรัตน์ซึ่งอาจเป็นเรื่องของความเชื่อ หรือการประกาศการเข้ามาของศาสนา เมืองโบราณศรีเทพ คือรัฐแรกเริ่ม หรือ เป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ สถานที่จารึกแสวงบุญทางศาสนา ไม่ว่าคำตอบจะเป็นอย่างไร ล้วนแสดงให้เห็นถึงความสำคัญและความยิ่งใหญ่ของเมืองโบราณศรีเทพทั้งสิ้น 2,500 ปี ที่มีผู้คนมาอยู่อาศัยมา 1,400 ปี ในวัฒนธรรมทวารวดี รวมระยะเวลาที่มีความเจริญรุ่งเรืองกว่า 800 ปี และมีการพัฒนาการตั้งถิ่นฐานอยู่อาศัยอย่างต่อเนื่องมาจนเท่าถึงปัจจุบัน เมืองโบราณศรีเทพจึงถูกนำเสนอให้คณะกรรมการมรดกโลกของยูเนสโก้ พิจารณาขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญของโลก